یکی ازشروط تامین سلامت جامعه ، تامین سلامت مواد غذایی می باشد. ازاین رو ایمنی مواد غذایی یکی از شاخص ها مهم توسعه می باشد.
مواد غذایی درهنگام توزیع وعرضه درمعرض آلودگی هایی که ناشی از عوامل بیولوژیک وشیمیایی می باشد هستند. جهت ایمنی وسلامت غذا کنترل فرآیندهای مختلف درکل پروسه زنجیره غذایی اززمان تولید مواد اولیه تامصرف نهایی امری بسیارمهم می باشد.
به همین جهت لازم است روش های کنترلی مناسب جهت ایمنی مواد غذایی به کار گرفته شود مانند کنترل آلودگی بهداشت موادغذایی ، شرایط بهداشتی، برنامه های پیش نیاز PRPS مخفف prerequisite program می باشد.
برنامه های پیش نیازی یا Prerequisite programs که به اختصار PRPs گفته می شود شرایط پایه ای و زیرساختی برای ایجاد و حفظ محیط بهداشتی در واحدهای تولیدی مواد غذایی است که پیش زمینه استقرار سیستمهای ایمنی مواد غذایی در جهت تولید محصولات سالم و بهداشتی است.
بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) برنامه های پیش نیاز شرایط و عملیات اولیه ی مورد نیاز برای اجرای HACCP هستند که برای رعایت ایمنی مواد غذایی ضرورت دارند . برنامه های پیش نیاز ساختاری را فراهم میکنند که بر پایه آن میتوان به سیستم اثرگذار تجزیه و تحلیل خطر و نقاط کنترل بحرانی(HACCP) دست یافت. این برنامه ها اغلب در برگیرنده مجموعه گسترده ای از امکانات و اقداماتی هستند که ترجیحاً با توجه به فرآیند و یا ویژگی محصول در نظر گرفته میشوند. دستیابی به این شرایط احتمال بروز خطر های حتمی را کاهش میدهد.
برای اطمینان یافتن از اثر گذاری برنامه های پیش نیاز اسقرار یافته ، باید آن ها را مورد بازبینی قرار داد.
سازمان غذا و دارو به منظور ارزیابی و درجه بندی واحدهای تولیدی مواد غذایی، چک لیست ارزیابی برنامه های پیش نیازی (PRPs) واحدهای تولیدی صنایع غذایی و آشامیدنی را طراحی و اجرا نموده است. امتیاز این چک لیست مبنای صدور پروانه بهداشتی ظرفیت خالی، مدت زمان اعتبار تمدید پروانه های ساخت، صدور مجوزهای FSMS و بسیاری دیگر از الزامات سازمان غذا و دارو است. این چک لیست تلفیقی از الزامات زیر ساختی و مستندسازی مرتبط با اصول ایمنی مواد غذایی است.
برنامه PRPS دو جزء اصلی دارند :
-
نوشتن برنامه که باید شامل سیاستگزاری ها،نحوه پایش،ثبت و یادداشت نمودن و بایگانی کردن باشد.
-
اجرای برنامه که باید تمامی افراد در زمینه هدایت فعالیت ها ورسیدن به استاندارد مورد نیازآموزش لازم ببینند.
PRPS شامل آیتم هایی مانند : دریافت موارد کنترل شیمیایی ، کنترل آلرژن ، اصول تولیدمحصول خوب ( GMP) ، ممیزی، کنترل آفات ، تعمیر و نگهداری پیشگیرانه وردیابی می باشد.
موارد ذکر شده باتوجه به نوع مکان ممکن است تغییرکند. هرکارخانه باتوجه به سیاست های خود درمورد اینکه چه برنامه و آیتم هایی جهت پیاده سازی PRPS لازم است، تصمیم گیری میکند.
سوالاتی که در PRPs مطرح می شوند:
هنگام نوشتن یک برنامه PRPS باید یک شکل پیشنهادی ازانجام فعالیت ها درنظربگیریم که باید کنترل شود. دراین مرحه چندسوال مطرح می شود :
چه چیزی : این برنامه جهت کنترل چه فعالیتی نوشته می شود به عنوان مثال جهت کنترل سالم سازی وتصفیه آب
چگونه : این کنترل چگونه باید انجام انجام شود.
چه وقت : هرچندوقت یک باراین کنترل باید انجام شود.
چه کسی : چه کسی مسئول انجام این کنترل می باشد.
کجا : مکانی که درآن عمل کنترل انجام می شود.
بعد از انجام این کنترل ها به یک سری مدارک دست پیدا می کنیم که در مواقع لزوم باید تغییر یابد و به روز شوند. اقدامات کنترلی جهت ازبین بردن خطرات باید در سطح زنجیره موادغذایی ازتوزیع تاعرضه به کارگرفته شود.
بنابراین مستندسازی دراین مرحله انجام می شود که این مستندات باید نحوه مدیریت فعالیت هایی که در برنامه به کار رفته را مشخص کنند. مستندسازی هم محصول و هم فرآیند را می تواند در برگیرد.
چک لیست PRPs سازمان غذا و دارو
سازمان غذا و داروی کشور که تحت نظر وزارت بهداشت کشور اقدام به بررسی و نظارت روی واحدهای صنایع غذایی و بهداشتی کشور می نماید اخیرا چک لیست جدیدی را برای بررسی وضعیت صنایع غذایی ، آشامیدنی ، آرایشی و بهداشتی ارائه کرده است.
بر اساس چک لیست مزبور شرکت ها باید نمره عالی یعنی نمره ای بالاتر از ۱۸۰ از ۲۰۰ کسب کنند که بسیار سخت گیرانه است و احتمالا در آینده این دستورالعمل نیز دستخوش تغییرات خواهد شد.
سرفصل دوره مستند سازی بر اساس برنامه های پیش نیازی(PRPS):
-
فرم مستندات
-
مستندات سیستم مدیریت کیفیت
-
مقاصد و منافع
-
خط مشی کیفیت و اهداف
-
نظامنامه کیفیت
-
روش های اجرائی مدون
-
دستورالعمل های کاری
-
فرم ها
-
طرح های کیفیت
-
مشخصات
-
مدارک برون سازمانی
-
سوابق مستندات
-
فرایند تهیه مستندات سیستم مدیریت کیفیت
-
مسئولیت تهیه مستندات
-
روش تهیه مستندات سیستم مدیریت کیفیت
مخاطبین دوره مستند سازی بر اساس برنامه های پیش نیازی(PRPS):
این دوره جهت مسئولین فنی، مدیران کنترل کیفیت، کارشناسان آزمایشگاه و کلیه افرادی که در مستند سازی برنامه های پیش نیازی در کارخانجات صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی دخیل می باشند، بسیار موثر و مفید می باشد.
