مدیریت پروژه (PMBOK)

مدیریت پروژه چیست؟

ریشه‌ی مدیریت پروژه به روش‌ها و فرآیندهایی برمی‌گردد که حدود صد سال پیش در کسب‌و‌کار توسعه پیدا کردند. با این حال، در سال‌های اخیر، مدیریت پروژه رشد چشمگیری داشته و به عنوان یک عملیات مجزا و جدی در تجارت ظهور کرده است و در صحنه‌ی تجارت جهانی، یعنی جایی که شرکت‌ها دائما به دنبال رسیدن به مزیت رقابتی هستند، به یک عامل کلیدی تبدیل شده است.

مدیران پروژه برخلاف مدیران تجاریِ شرکت، خود را فقط محدود به نظارت بر یک جنبه از عملیات نمی‌کنند، همچنین برای رسیدگی و مقابله با مسائل مدیریتی محدودیت زمانی هم ندارند. در عوض، مدیران پروژه وظیفه‌ی پیچیده‌ای برعهده دارند: آنها باید تمامی جنبه‌های پروژه را بررسی کرده و از اجرای درست و به موقع آنها، در محدوده‌ی بودجه‌ای که برای‌شان تعیین شده، اطمینان حاصل کنند.

برای موفقیت در این کار، مدیران پروژه باید مهارت‌‌های خاصی کسب کنند و مجوزهایی بگیرند که صلاحیت‌شان را در انجام این شغلِ سخت تأیید کنند. آنها همچنین باید ذهنی تحلیل‌گر داشته باشند و بتوانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند.

برای افرادی که از پس سختی‌ها و پیچیدگی‌های این کار به خوبی بربیایند، مدیریت پروژه می‌تواند شغل لذت‌بخشی باشد.

مدیریت پروژه انواع مختلفی دارد. مدیر پروژه می‌تواند با توجه به شرایط پروژه، از این روش‌های مختلف، مناسب‌ترین را انتخاب کرده و بر اساس آن برنامه‌ریزی کند. در این بخش به هفت نوع از رایج‌ترین انواع مدیریت پروژه می‌پردازیم که عبارت‌اند از:

• روش امانی

• روش سنتی

• روش پیمان

• روش طرح و ساخت

• روش کلید گردان

• روش طرح و ساخت هم‌زمان

• روش ساخت، بهره‌برداری و انتقال

• روش امانی در مدیریت پروژه

در این روش مدیر پروژه باید خودش همه کارهای پروژه را در دست بگیرد. روش امانی برای پروژه‌های کوچک منطقی است، اما اگر پروژه بسیار بزرگ باشد، مدیر پروژه خسته شده و مجبور می‌شود مدیریت را به شخص دیگری واگذار کند.

روش سنتی در مدیریت پروژه

در این روش، پروژه را به چند قسمت تقسیم کرده و هر قسمت را با توجه به بودجه، زمان و کیفیت مدنظر، به متخصص آن واگذار می‌کنند. بودجه را هم در اختیار او قرار می‌دهند. در کشور ما روش سنتی مدیریت پروژه بسیار رایج است. در روش سنتی، هیچ‌کدام از طرفین خسته نمی‌شود و به‌طور کلی روش مشتری‌پسندی است.

روش پیمان در مدیریت پروژه

مدیریت پروژه به روش پیمان یا روش مدیریت اجرا، یکی از بهترین و رایج‌ترین روش‌های مدیریت پروژه است. روش پیمان، به‌روزشده و تکامل‌یافته روش سنتی است. در روش مدیریت پروژه پیمان، هماهنگی مشاور، پیمانکار و دیگر اعضای پروژه را به‌صورت پیشرفته‌تری انجام می‌دهند.

روش طرح و ساخت در مدیریت پروژه

در روش طرح و ساخت، نظارت و کنترل بر همه عوامل پروژه، توسط شرکت‌های پیمانکاری مدیریت پروژه انجام می‌شود. برای نظارت بر کیفیت تحویل پروژه، در سطح بالاتر هم شرکت‌های پیمانکاری را مسئول کنترل شرکت‌های پیمانکاری پایین‌دستی می‌کنند.

روش کلید گردان در مدیریت پروژه

مدیریت پروژه به‌روش کلید گردان زیرمجموعه مدیریت پروژه به روش طرح و ساخت است. در این روش، فقط کارهای مربوط به پیش‌بینی هزینه و اختصاص بودجه توسط مدیر انجام می‌شود و بقیه کارها به شرکت پیمانکاری سپرده می‌شود.

روش طرح و ساخت هم‌زمان در مدیریت پروژه

در مدیریت پروژه به روش طرح و ساخت هم‌زمان، حدود یک‌سوم پروژه با دست کارفرما یا مدیر پروژه انجام شده و دوسوم دیگر به شرکت پیمانکاری واگذار می‌شود. در این روش، از آنجا که یک‌سوم کار را انجام داده‌اید، می‌توانید به کیفیت ساخت اطمینان بیشتری داشته باشید.

روش ساخت، بهره‌برداری و انتقال در مدیریت پروژه

قسمت زیادی از هزینه‌های پروژه در این روش را سرمایه‌گذار یا اسپانسر پروژه برعهده می‌گیرد. البته سرمایه‌گذار قبل از واگذاری سرمایه، از مدیر پروژه یا کارفرما تضمین بازگشت وجه می‌گیرد.

مشاغل مناسبِ مدیران پروژه

معمولا مدیران پروژه می‌توانند مشاغل مختلفی را بر عهده بگیرند که از میان آنها به چند مورد اشاره می‌کنیم:

هماهنگ‌کننده‌ی پروژه: کارمندانی که در این پُست مشغول به کار می‌شوند، معمولا به کارهای اداریِ مرتبط با پروژه‌های بزرگ رسیدگی می‌کنند، جلسات را هماهنگ و اطلاعات را به افراد مربوطه منتقل می‌کنند.

مسئول زمانبندی پروژه: این فرد سیستم نرم‌افزاری‌ای که برای پروژه‌های بزرگ مورد نیاز است را کنترل می‌کند و به هنگام لزوم آن را به‌روز رسانی می‌کند و مثلا، تغییرات برنامه‌ها و فرجه‌های زمانی را وارد سیستم می‌کند. این بیشتر یک وظیفه‌ی فنی است تا مدیریتی.

دستیار مدیر پروژه: از این فرد انتظار می‌رود که در مواقع لزوم به مدیر پروژه کمک کند. معمولا قسمت‌های مختلفی از پروژه به این افراد داده می‌شود که زیر نظر مدیر پروژه آنها را بررسی می‌کنند.

مدیر پروژه: وظیفه‌ی او بررسی و نظارت بر پروژه از آغاز تا زمان تکمیل است.

مدیر پروژه‌ی ارشد: این فرد بر چند پروژه به صورت همزمان نظارت دارد، پروژه‌های مختلف را با هم هماهنگ می‌کند، در مورد اولویت‌ها تصمیم‌گیری و بودجه‌ی کلی و منابع مورد نیاز تمامی پروژه‌ها را مدیریت می‌کند.