📝ارزیابی حسی در صنایع غذایی
📝Sensory Evaluation in the Food Industry
عوامل مختلفی همچون پیشرفت سریع صنایع، گسترده شدن ابعاد در رقابت تجاری وجهانی شدن اقتصاد و بازار باعث افزایش توجه به ارزیابی های حسی، بازار پسندی و فروش محصولات غذایی شده است. حواس انسانی و ارزیابی حسی لازمه پژوهش های رو به گسترش علوم و صنایع غذایی است، زیرا برای فروش یک محصول علاوه برکاربرد مؤثر، آن محصول باید از لحاظ ذائقه پسندی مشتری نیز مورد توجه قرار گیرد.
بدون شک یکی از لذت های زندگی، خوردن غذاهای خوشمزه و تجربه طعم های متفاوت است. چشیدن غذا های خوش طعم می تواند نوعی تفریح باشد، به همین دلیل است که فعالان حوز ه صنایع غذایی در سراسر دنیا در تلا ش هستند تا ضمن ارتقاءکیفیت محصولات خود، طعم آن ها را نیز بهبود بخشند.
حواس سنجی یا ارزیابی حسی مواد غذایی به روش هایی گفته می شود که در آنها به جای دستگاه ها و ابزارهای اندازه گیری، از حواس پنجگانه انسان برای تعیین میزان پذیرش مواد غذایی توسط مصرف کننده استفاده می شود. این روش ها را ارگانولپتیک هم می گویند. استفاده از حواس انسان برای ارزیابی مواد غذایی، دارای محدودیت های زیادی است، زیرا حساسیت حواس انسان از یک طرف تابع عوامل مختلفی مانند نژاد، فردی، فیزیولوژیک سن، جنس و ابتلا به بیماری ها است و از طرف دیگر تابع عوامل محیطی (مانند سرما، گرما، نور و فشار)، عوامل روانی، اجتماعی، فرهنگی و سلیقه های غذایی و غیر غذایی مانند عادت به کشیدن سیگار، مصرف داروها و مواد بهداشتی و مانند اینها است.
جایگاه آزمون های حسی در علم مواد غذایی :
ذائقه انسانی و ارزیابی حسی، ذائقه علم صنایع غذایی می باشد، زیرا شناخت عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی موثر بر کیفیت مواد غذایی توجه مراکز مختلف صنعتی، پژوهشی و آموزشی را جلب کرد. ولی این مهم به خاطر عدم توانایی اندازه گیری به وسیله دستگاه های مختلف و روش های شیمیایی فاصله زیادی تا کاربرد موثر آن وجود دارد. با این وجود زبان و بینی مصنوعی در بعضی از مراکز ساخته شده اند.
طبقه بندی آزمون های حسی:
برای دستیابی به اطلاعات مربوط به ویژگی های حسی یک مواد غذایی باید از آزمون های محصول گرا استفاده شود. تولید فرآورده های غذایی جدید با فرمولاسیون مجدد فرآورده های غذایی موجود، شناسایی تغییرات ناشی از روش های فرآیند، انبار داری با استفاده از ترکیبات جدید و حفظ استانداردهای کنترل کیفیت و ضرورت تعیین ویژگی های حسی را تائید می کند. در حالی که عوامل حسی تعیین کننده اصل رفتار بعدی آنها هنگام خرید است و با استفاده از گروه های ارزیابی حسی که آموزش دیده اند و روش های آزمون مصرف کننده گرا اطلاعات در زمینه علاقه، عدم علاقه، ترجیح دادن و قابلیت پذیرش مواد غذایی به دست می آید.
آزمون های حسی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:
آزمون های مصرف کننده گرا: انتخاب گروهی به سقف ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر مصرف کننده به عنوان نماینده جمعیت به صورت تصادفی که به صورت آزمون و یا مصاحبه می توان در یک محل مرکزی مانند بازار، مدرسه، فروشگاه های زنجیره ای، مراکز خرید و تجمع و یا در خانه مصرف کنندگان اجرا کرد. اعضای این گروه نه آموزش دیده اند و نه از حس تشخیص قوی برخوردارند. آنها فقط باید مصرف کننده محصول مورد آزمون باشند و انتخاب این گروه به عنوان نماینده جمعیت مورد نظر پر هزینه و وقت گیر است
و برای همین برای کسب اطلاعات مقدماتی در زمینه پذیرش محصول قبل از این آزمون از گروه های ارزیابی مصرف کننده خانگی یا پانل داخلی in house panel موجود در کارخانه که آموزش ندیده اند به تعداد ۲۰ تا ۵۰ نفر ارزیاب صورت می گیرد تا مشکلات کار و راه های کنترل آنها شناخته شود. نتیجه این آزمون اطلاعاتی در زمینه علاقه، عدم علاقه، ارجحیت قابل پذیرش و لذت بخشی مواد غذایی بدست می آید. نظرشان نسبت به ویژگی های حسی فرآورده مانند وضع ظاهری، رنگ، بو، طعم، مزه، بافت با مصاحبه رو در رو یا پرسش نامه سوال می شود.
آزمون های محصول گرا: این آزمون از گروه های آموزش دیده کوچک به تعداد ۵ تا ۱۰ نفر ارزیاب با تجربه به عنوان ابزارهای آزمون استفاده می کنند و نتایج به دست آمده از ارزیابی ها با روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. این گروه برای تشخیص اختلافات موجود بین محصولات غذایی مشابه با فرمول های گوناگون یک واحد تولیدی و مقایسه فرآورده ها با فرآورده های مشابه کمپانی رقیب و نیز تشخیص و تعیین شدت عطر، طعم، تشخیص بو، مقایسه دوتایی آستانه چشایی، بویایی، رتبه بندی و امتیازدهی محصول پیش از عرضه به بازار استفاده می شود .
روش های ارزیابی حسی بیشتر در موارد زیر کاربرد دارد:
-
زمانی که ارزیابی فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی، بیوشیمیایی و یا علوم شناخته شده دیگر به تنهایی کافی نباشد.
-
زمانی که ویژگی های وصفی (Attribute) مورد ارزیابی باشد.
-
زمانی که شناخت عوامل موثر بر پذیرش مد نظر باشد.
-
زمانی که ویژگی های کمی قابل اندازه گیری نباشد.
✅ این دوره برای چه کسانی مفید است؟
این دوره برای مدیران تولید کارخانجات صنایع غذایی، سرمایه گذاران صنعت غذا، مسئولین فنی کارخانجات صنایع غذایی، مدیران کنترل کیفیت، کارشناسان تولید، کنترل کیفیت، آزمایشگاه های زنجیره مواد غذایی، مدیران سازمان هایی که در زنجیره غذا فعالیت دارند، دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته های صنایع غذایی، بهداشت و ایمنی مواد غذایی، بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی و کلیه رشته های مرتبط با مواد غذایی و کلیه افراد علاقمند به سرمایه گذاری و راه اندازی در بخش صنایع غذایی مفید می باشد.
✅به انضمام دو هدیه آموزشی بسیار کاربردی و اختصاصی تهیه شده توسط اساتید و متخصصین مرکز آموزش مجازی علم و صنعت ایکاد جهت دانشجویان، فارغ التحصیلان، متخصصین، مشاوران و مسئولین فنی و مدیران کنترل کیفیت شاغل در کارخانجات صنایع غذایی و بهداشتی که پس از ثبت نام در این دوره آموزشی به همراه محتوای آموزشی این دوره قابل دریافت می باشد شامل:
1) لیست کامل لوازم، تجهیزات، مواد و محلول های شیمیایی و محیط های کشت میکروبی مورد استفاده در انواع کارخانجات صنایع غذایی به تفکیک نوع محصول و صنعت بر اساس ضوابط سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد ایران شامل:
فراورده های گوشتی / فرآورده های لبنی / بستنی و فالوده / کیک و کلوچه / نوشیدنی های میوه ای گاز دار و بدون گاز / آب میوه / نوشیدنی مالت / نوشیدنی عرقیات گیاهی بدون گاز / انواع نوشابه گاز دار / فرآورده های یخی / عرقیات گیاهی / آب معدنی و آب آشامیدنی / شوریجات و ترشیجات / انواع کمپوت و کنسرو / رب گوجه فرنگی / رب انار / انواع شربت و مرباجات / انواع سس های سرد و گرم / سرکه / آبلیمو، آبغوره و آب نارنج / لواشک و آلوچه / ادویه، حبوبات و خشکبار / آرد / پروتئین سویا / رشته آش / قند و شکر / ماکارونی / عسل / سبزیجات تازه، منجمد و آماده طبخ / دستمال کاغذی / چیپس / حلوا ارده / حلوا مسقطی / روغن
2) فهرست افزودنی های مجاز خوراکی، بر اساس نام افزودنی شامل: نوع عملکرد، مورد مصرف، حد مجاز و شماره استاندارد ملی مربوطه
3) فهرست افزودنی های مجاز و غیر مجاز خوراکی مورد استفاده در محصولات غذایی، بر اساس نام محصول شامل: نام محصول، نام افزودنی های مجاز در آن محصول، نام افزودنی های غیر مجاز در آن محصول، حد مجاز و شماره استاندارد ملی مربوطه
از دیگر مزایای شرکت در این دوره استفاده از انواع گواهینامه و مدرک معتبر ملی و بین المللی با کد رهگیری اختصاصی و قابل استعلام می باشد.
♦️ گواهینامه های معتبر ملی و بین المللی قابل دریافت دوره آموزشی ارزیابی حسی در صنایع غذایی:
✅گواهینامه معتبر ملی ایکاد آکادمی با کدرجیستری و قابلیت استعلام
✅گواهینامه معتبر بین المللی ایکاد آکادمی با کدرجیستری و قابلیت استعلام
✅گواهینامه ترجمه شده توسط دارالترجمه رسمی در سربرگ وزارت دادگستری
✅گواهینامه ترجمه شده رسمی با مهر مترجم رسمی آمریکا و کانادا (ناجیت)
✅گواهینامه ترجمه شده رسمی با مهر مترجم رسمی استرالیا و نیوزلند (ناتی)
✅گواهینامه معتبر بین المللی آکادمی Oxford Cert کشور انگلستان با کد رجیستری و قابلیت استعلام(Oxford Cert Certificate)
✅گواهینامه معتبر بین المللی آکادمی ASR کشور استرالیا با کد رجیستری و قابلیت استعلام(ASR Certificate)